Zespół prawny
A.M. Jesiołowscy-Finanse sp. z o.o.
Ustawa z dnia 15 grudnia 2017 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2018.62 z dnia 2018.01.10) wprowadza tzw. mechanizm podzielonej płatności (ang. split payment). W niniejszym artykule omówiono m.in. cel przedmiotowej regulacji, istotę split payment oraz jej praktyczne konsekwencje dla przedsiębiorców.
Cel
Celem przedmiotowej regulacji jest nie tylko zapewnienie większej stabilności wpływów z tytułu podatku VAT, będących najważniejszym źródłem dochodów budżetu państwa, ale również zapobieganie oszustwom podatkowym.
Realizacja tego ostatniego celu – poprzez eliminowanie już na etapie samej transakcji ryzyka znikania podatników wraz z zapłaconym im przez kontrahentów, a nieodprowadzonym podatkiem VAT – ma skutkować zapewnieniem zachowania zasad konkurencji pomiędzy przedsiębiorcami poprzez eliminację nieuzasadnionej przewagi podmiotów dopuszczających się nadużyć. Powyższe ma pozytywnie wpłynąć na pewność prowadzenia działalności gospodarczej, szczególnie w aspekcie bezpieczeństwa podatkowego.
Istota
Mechanizm płatności z wykorzystaniem split payment polega na tym, że płatność za nabyty towar lub usługę jest dokonywana w ten sposób, że zapłata odpowiadająca kwocie podatku od towarów i usług jest płacona na specjalny rachunek bankowych dostawcy – rachunek VAT, a zapłata odpowiadająca wartości sprzedaży netto jest rozliczana przez nabywcę w drodze wpłaty na zwykły rachunek rozliczeniowy dostawcy lub usługodawcy.
Co istotne, zarówno rachunek VAT, jak i środki zgromadzone na rachunku VAT będą stanowić własność podatnika. Organy podatkowe nie będą mogły samodzielnie dokonywać operacji finansowych na tych rachunkach, co więcej nie będą miały do nich w ogóle dostępu.
Ograniczona zostanie jednakże możliwość dysponowania tymi środkami przez podatnika w ten sposób, iż będą one musiały zostać przeznaczone albo na zapłatę zobowiązania VAT do urzędu skarbowego albo na zapłatę kwoty odpowiadającej kwocie VAT z faktury otrzymanej od swojego kontrahenta.
Zakres zastosowania
Należy podkreślić, że zastosowanie mechanizmu podzielonej płatności będzie możliwe jedynie w odniesieniu do transakcji pomiędzy przedsiębiorcami (B2B) dokonywanych przez jednych podatników VAT na rzecz drugich. Z powyższego wynika, że wprowadzenie mechanizmu pozostanie bez wpływu na zakupy dokonywane przez konsumentów.
Zaznaczenia wymaga również okoliczność, że podzielona płatność będzie dostępna jedynie przy transakcjach, w których płatność będzie następowała przelewem bankowym. Nie przewiduje się bowiem możliwości stosowania mechanizmu podzielonej płatności do dokonywania zapłaty w formach innych niż przelew jak np. zapłata za pomocą kart płatniczych lub gotówki.
Co istotne w praktyce, mechanizm split payment będzie miał zastosowanie nie tylko do płatności za towar już dostarczony lub usługę już wykonaną, ale również do zapłaty dokonywanej przed zaistnieniem tych okoliczności (przedpłata, zaliczka, zadatek). Należy jednak mieć na uwadze, że warunkiem skorzystania z podzielonej płatności jest uprzednie otrzymanie przez nabywcę faktury na taką płatność.
Dobrowolność
Zastosowanie mechanizmu podzielonej płatności oparto na zasadzie dobrowolności. Warto w tym miejscu dokładnie przeanalizować treść tej zasady w kilku aspektach.
Po pierwsze, pomimo tego, że zastosowanie mechanizmu podzielonej płatności powodować będzie określone konsekwencje zarówno dla nabywcy, jak i dostawcy towarów lub usługodawcy to skorzystanie z tej metody rozliczeń zależeć będzie wyłącznie od decyzji nabywcy towarów lub usług. Powyższe oznacza, że w razie dokonania odpowiedniego wyboru przez podatnika nabywającego towary lub usługi, zastosowanie mechanizmu – z punktu widzenia drugiej strony transakcji – będzie obligatoryjne.
Po drugie, trzeba wspomnieć, że nabywca będzie miał dowolność w wyborze wobec którego ze swych kontrahentów dokona płatności przy użyciu przedmiotowego mechanizmu – nie ma tu ograniczeń podmiotowych w tym sensie, że wobec jednej części kontrahentów nabywca mógłby zastosować split payment, a wobec drugiej nie.
Co więcej, wobec tego samego kontrahenta nabywca może stosować podzieloną płatność w sposób wybiórczy. Oznacza to, że nie każda faktura od tego kontrahenta musi być uregulowana z zastosowaniem ww. mechanizmu, a nawet, że split payment może mieć zastosowanie w konkretnym przypadku tylko do pojedynczej faktury.
Warto zatem pamiętać, że to nabywca decyduje czy i ewentualnie wobec którego dostawcy zastosuje mechanizm, a także które konkretnie faktury zapłaci z jego zastosowaniem.
Zachęty
W związku z opisaną powyżej dobrowolnością stosowania split payment, ustawa nowelizująca wprowadza system zachęt dla podatników do skorzystania z tego rozwiązania.
Po pierwsze, do podatników wybierających podzieloną płatność nie będą miały zastosowania ani przepisy ustawy o VAT o odpowiedzialności solidarnej ani przepisy ww. ustawy związane ze stosowaniem niektórych sankcji.
Ponadto – w odniesieniu do podatników, którzy mechanizm podzielonej płatności będą traktować jako główny mechanizm dokonywania płatności – do zaległości w podatku VAT (powstałej w wyniku złożonej deklaracji, w której podatnik wykazał kwotę podatku naliczonego, której co najmniej 95% wynika z faktur zapłaconych z zastosowaniem mechanizmu) nie będzie stosowany przepis art. 56b Ordynacji podatkowej ustanawiający podwyższoną stawkę odsetek za zwłokę.
Warto także wspomnieć o wprowadzeniu przyspieszonej procedury zwrotu podatku dla podatników VAT realizujących płatności w sposób podzielony – jeżeli bowiem podatnik zdecyduje się na zwrot na rachunek VAT, wówczas zwrot zostanie dokonany w przyspieszonym terminie 25 dni (bez możliwości przedłużenia tego terminu zwrotu przez naczelnika urzędu skarbowego).
Rachunek VAT
Rachunek VAT będzie zakładany obowiązkowo przez banki lub SKOK-i dla każdego podmiotu posiadającego rachunek rozliczeniowy lub rachunek imienny dla celów działalności gospodarczej w SKOK.
Co ważne w praktyce, chociaż założenie i prowadzenie rachunku VAT nie wymaga zawarcia odrębnej umowy w tym zakresie, to jednak – w świetle tego, że środki zgromadzone na tym rachunku mogą być oprocentowane na mocy ustaleń stron – warto postarać się o wprowadzenie takiego postanowienia umownego w umowie z bankiem lub SKOK-iem.
Odnosząc się do kwestii kosztów za obsługę rachunku należy nadmienić, że zarówno otwarcie jak i prowadzenie rachunku VAT ma być neutralne finansowo dla podatników tj. nie może wiązać się z dodatkowymi opłatami. Nie oznacza to jednak, że w ogóle prowadzenie rachunku VAT ma nie wiązać się z żadnymi opłatami. Przykładowo, jeśli opłata za przelew ze zwykłego rachunku rozliczeniowego wynosi X zł, to opłata za przelew w mechanizmie podzielonej płatności nie może być wyższa niż to X zł.
Praktyczne konsekwencje dla przedsiębiorców
Oprócz pozytywnych aspektów omawianych regulacji wynikających z realizacji celów opisanych powyżej, należy wspomnieć, że dostosowanie się do nowych przepisów – z punktu widzenia przedsiębiorców – oznaczać będzie poniesienie dodatkowych kosztów, co szczególnie odczuwalne będzie dla mikro, małych i średnich przedsiębiorców. Przewidywane koszty dla przedsiębiorstw można podzielić na jednorazowe i regularne.
Do pierwszej kategorii należą jednorazowe nakłady przedsiębiorstw korzystających ze zautomatyzowanych przelewów na dostosowanie swoich informatycznych systemów księgowych – poprzez wprowadzenie aktualizacji umożliwiających korzystanie z formularzy przelewów wykonujących płatność w sposób podzielony. Do drugiej z ww. kategorii kosztów trzeba zaliczyć zwiększone nakłady na bieżącą obsługę księgowości wynikające m.in. z potrzeby monitorowania wpływów na własny rachunek VAT oraz z konieczności dokonywania ewentualnych korekt przy błędnie przeprowadzonych transakcjach.