Przekształcenie spółki komandytowej w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością – krok po kroku

Krzysztof Wiączek

Wprowadzenie

Od 1 stycznia 2021 roku spółki komandytowe stały się podatnikami podatku dochodowego od osób prawnych (CIT), co sprawia, że zyski przez nie wypracowane podlegają podwójnemu opodatkowaniu. Na chwilę obecną duża część przedsiębiorców działających w tej formie prawnej podjęło uchwałę wspólników odraczającą termin wejścia w nowy reżim prawny do 1 maja 2021 roku. Z chwilą zbliżania się do tego terminu należy pamiętać, że proces przekształcenia jest czynnością żmudną i czasochłonną. W celu uniknięcia niepotrzebnych błędów warto do niego przystąpić z odpowiednim wyprzedzeniem.

Niniejsza analiza zostanie poświęcona procedurze przekształcenia spółki komandytowej w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością, będącą obok spółki jawnej najczęściej wybieraną formą przy odejściu od spółki komandytowej. Z uwagi na fakt, iż dojdzie w takim przypadku do przekształcenia spółki osobowej w spółkę kapitałową, pewne aspekty tej procedury zasługują na szczegółowe omówienie.

Zagadnienia ogólne dotyczące procedury przekształcenia

Zgodnie z art. 551 § 1 Kodeksu spółek handlowych (dalej: „KSH”), spółka jawna, spółka partnerska, spółka komandytowa, spółka komandytowo-akcyjna, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, spółka akcyjna (spółka przekształcana) może być przekształcona w inną spółkę handlową (spółkę przekształconą). Jak wynika z art. 552 KSH, spółka przekształcana staje się spółką przekształconą z chwilą wpisu spółki przekształconej do KRS (dzień przekształcenia). Jednocześnie sąd rejestrowy z urzędu wykreśla spółkę przekształcaną. W odróżnieniu od zmiany formy prawnej polegającej na likwidacji dotychczasowej spółki i założeniu nowej spółki od podstaw, w przypadku prostego przekształcenia zachowana będzie ciągłość podmiotowa spółki przekształcanej. Stosownie bowiem do treści art. 553 § 1 KSH, spółce przekształconej przysługują wszystkie prawa i obowiązki spółki przekształcanej, zaś § 2 tego przepisu wskazuje, iż spółka przekształcona pozostaje podmiotem, w szczególności: zezwoleń, koncesji oraz ulg, które zostały przyznane spółce przed jej przekształceniem, chyba że ustawa lub decyzja o udzieleniu zezwolenia, koncesji albo ulgi stanowi inaczej. Zasadniczo też, wspólnicy spółki przekształcanej stają się z dniem przekształcenia wspólnikami spółki przekształconej (art. 553 § 3 KSH).

Z treści art. 554 KSH możemy dowiedzieć się o kolejnym dosyć istotnym obowiązku. Przepis ten mówi, iż w przypadku, gdy zmiana brzmienia firmy dokonywana w związku z przekształceniem nie polega tylko na zmianie dodatkowego oznaczenia wskazującego na charakter spółki, spółka przekształcona ma obowiązek podawania w nawiasie dawnej firmy obok nowej firmy z dodaniem wyrazu „dawniej”, przez okres co najmniej roku od dnia przekształcenia. Jeśli więc przykładowo spółka „ABC” sp.k. przekształci się w spółkę „ABC” sp. z o.o., powyższy obowiązek nie będzie miał zastosowania. Warto też zaznaczyć, że stosownie do treści art. 555 § 1 KSH, do przekształcenia spółki stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące powstania spółki przekształconej (jeżeli przepisy Tytułu IV Działu III KSH nie stanowią inaczej), a ponadto – jak wynika z § 2 tego przepisu, spółka przekształcona nie może powstać przez jej zawiązanie przy wykorzystaniu wzorca umowy.

W kwestii samej procedury przekształcenia, w doktrynie wyodrębnia się jego trzy etapy (fazy):

Etap przygotowawczy (menedżerski);
Etap właścicielski (zwany też właściwym) – związany z podjęciem uchwały o przekształceniu

oraz

Etap sądowy (zwany też rejestrowym) – związany z rejestracją spółki przekształconej, wykreśleniu spółki przekształcanej i ogłoszeniu zmian w rejestrze.

Powyższe fazy są dekodyfikowane z treści art. 556 KSH, który stanowi:

„Do przekształcenia spółki wymaga się:

sporządzenia planu przekształcenia spółki wraz z załącznikami oraz opinią biegłego rewidenta;
powzięcia uchwały o przekształceniu spółki;
powołania członków organów spółki przekształconej albo określenia wspólników prowadzących sprawy tej spółki i reprezentujących ją;
(uchylony);
dokonania w rejestrze wpisu spółki przekształconej i wykreślenia spółki przekształcanej.”.

Podkreślić raz jeszcze należy, że w zależności od tego, jakie spółki będą uczestniczyły w procesie przekształcenia, zasady dotyczące samej procedury będą ulegały pewnej modyfikacji, dlatego dalsze rozważania będą znajdowały zastosowanie wyłącznie do przekształcenia spółki komandytowej w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością.

Rozpoczęcie procesu przekształcenia – czynności wstępne

Zgodnie z art. 571 KSH, przekształcenie spółki osobowej w spółkę kapitałową następuje, jeżeli oprócz wymagań, o których mowa w rozdziale 1 (przepisach ogólnych w zakresie przekształceń), za przekształceniem spółki osobowej w kapitałową opowiedzieli się wszyscy wspólnicy, z tym że w przypadku spółki komandytowej oraz spółki komandytowo-akcyjnej wystarczy, jeżeli oprócz wszystkich komplementariuszy za przekształceniem opowiedzą się komandytariusze bądź akcjonariusze reprezentujący co najmniej dwie trzecie sumy sum komandytowych bądź kapitału zakładowego, chyba że umowa albo statut przewiduje warunki surowsze.

W przypadku przekształcenia sp.k. w sp. z o.o. dochodzi na etapie przygotowawczym do dwóch istotnych modyfikacji, z czego jedna jest niekorzystna, druga zaś korzystna z punktu widzenia przekształcanej spółki. Zmianą niekorzystną jest brak możliwości skorzystania z uproszczonej procedury przekształcenia – tzn. nieobejmującej planu przekształcenia czy obowiązku zawiadomienia wspólników o zamiarze podjęcia uchwały o przekształceniu. Jak bowiem wynika z treści art. 572 zd. 1 KSH, możliwość skorzystania z procedury uproszczonej dotyczy wyłącznie przekształcenia spółki jawnej (której wszyscy wspólnicy prowadzili sprawy spółki) w spółkę kapitałową. Zmiana korzystna z kolei odnosi się do braku obowiązku badania przez biegłego rewidenta planu przekształcenia spółki, który to obowiązek dotyczy przekształcenia spółki wyłącznie w spółkę akcyjną. Zgodnie z brzmieniem art. 559 § 1 KSH, plan przekształcenia w spółkę akcyjną należy poddać badaniu przez biegłego rewidenta w zakresie poprawności i rzetelności oraz w celu ustalenia, czy wycena składników majątku (aktywów i pasywów) spółki przekształcanej jest rzetelna. Z przepisu tego można więc a contrario wydedukować, iż przekształcenie sp.k. w sp. z o.o. nie będzie wymagało badania planu przekształcenia przez biegłego rewidenta.

Sam proces przekształcenia powinien się rozpocząć od czynności zmierzających do ustalenia stanu osobowego i majątkowego spółki – zwłaszcza istotnym będzie określenie listy wspólników, którzy zamierzają uczestniczyć w spółce przekształconej. Jeśli bowiem skład podmiotowy spółki przekształconej (sp. z o.o.) ma się różnić od składu podmiotowego spółki przekształcanej (sp. k.), najszybszą drogą do wprowadzenia nowych wspólników będzie nabycie przez nich udziałów jeszcze w ramach spółki przekształcanej, będącej spółką osobową. Musi to jednak wynikać z treści umowy spółki.W innym wypadku taka zmiana będzie co do zasady nieskuteczna. Zmiany w składzie wspólników można oczywiście dokonać także w spółce przekształconej (sp. z o.o.), jednak będzie to wymagało większych formalności. Co warto zauważyć, w przypadku zmiany wspólnika – osoby prawnej, będącego komplementariuszem w sp. k. na osobę fizyczną, dokonanie jej przed przekształceniem spowoduje, iż do czasu ukończenia przekształcenia, taka osoba fizyczna będzie ponosiła – jako komplementariusz – nieograniczoną odpowiedzialność majątkową, także majątkiem osobistym. Warto też mieć na uwadze zakaz wynikający z treści art. 200 § 1 zd. 1 i 2 KSH, zabraniający m.in. nabywania udziałów danej spółki przez jej spółkę zależną. Zgodnie z tym przepisem: „Spółka nie może obejmować lub nabywać ani przyjmować w zastaw własnych udziałów. Zakaz ten dotyczy również obejmowania lub nabywania udziałów bądź przyjmowania ich w zastaw przez spółkę albo spółdzielnię zależną.”. Z kolei zgodnie z art. 4 § 1 pkt 1 lit. d KSH, za spółkę dominującą uważa się m.in. spółkę, w przypadku której członkowie jej zarządu stanowią więcej niż połowę członków zarządu innej spółki kapitałowej (spółki zależnej) albo spółdzielni (spółdzielni zależnej). Kwestia ta jest o tyle istotna, gdyż pomimo, że sądy rejestrowe w praktyce nie badają w tym kontekście ważności przeniesienia praw udziałowych i spółka przekształcona prawdopodobnie zostanie zarejestrowana, to jednak z uwagi na treść art. 58 § 1 Kodeksu cywilnego po pewnym czasie może się okazać, że umowa o przeniesieniu własności udziałów zostanie uznana za nieważną, co z kolei doprowadzi do unieważnienia całej procedury przekształcenia oraz wszystkich czynności prawnych podejmowanych przez spółkę wadliwie przekształconą.

Etap przygotowawczy (menedżerski)

Pierwszą czynnością, od której rozpoczyna się proces przekształcenia sensu stricto jest sporządzenie planu przekształcenia wraz z załącznikami. Jest to czynność techniczna, należąca do obowiązków wszystkich wspólników prowadzących sprawy danej spółki komandytowej. Obowiązek ten zasadniczo będzie spoczywał na wszystkich komplementariuszach (komplementariuszu, jeśli jest tylko jeden), a w praktyce – na zarządzie komplementariusza będącego osobą prawną (chyba, że zgodnie z umową danej spółki komandytowej także komandytariusze są wspólnikami prowadzącymi sprawy spółki). Plan należy sporządzić w formie pisemnej i muszą go podpisać wszyscy wspólnicy prowadzący sprawy spółki.

Minimalną treść planu przekształcenia zawiera art. 558 KSH, zgodnie z którym:

„§ 1. Plan przekształcenia powinien zawierać co najmniej:

ustalenie wartości bilansowej majątku spółki przekształcanej na określony dzień w miesiącu poprzedzającym przedłożenie wspólnikom planu przekształcenia;
w przypadku przekształcenia spółki kapitałowej w spółkę osobową określenie wartości godziwej udziałów albo akcji wspólników.

§ 2. Do planu przekształcenia należy dołączyć:

projekt uchwały w sprawie przekształcenia spółki;
projekt umowy albo statutu spółki przekształconej;
w przypadku przekształcenia w spółkę akcyjną wycenę składników majątku (aktywów i pasywów) spółki przekształcanej;
sprawozdanie finansowe sporządzone dla celów przekształcenia na dzień, o którym mowa w § 1 pkt 1, przy zastosowaniu takich samych metod i w takim samym układzie, jak ostatnie roczne sprawozdanie finansowe.”.

Po przygotowaniu powyższych dokumentów należy zawiadomić wszystkich wspólników o zamiarze podjęcia uchwały w sprawie przekształcenia. Dokonuje tego spółka, a w praktyce wspólnik (wspólnicy) prowadzący jej sprawy. Zgodnie z art. 560 § 1 KSH: „Spółka zawiadamia wspólników o zamiarze podjęcia uchwały o przekształceniu spółki dwukrotnie, w sposób przewidziany dla zawiadamiania wspólników spółki przekształcanej. Pierwsze zawiadomienie powinno być dokonane nie później niż na miesiąc przed planowanym dniem podjęcia tej uchwały, a drugie w odstępie nie krótszym niż dwa tygodnie od daty pierwszego zawiadomienia.”. Ponadto, jak wynika z § 2 powyższego przepisu, zawiadomienie, o którym mowa w § 1, powinno zawierać istotne elementy planu przekształcenia oraz opinii biegłego rewidenta z badania planu przekształcenia, jeżeli została ona sporządzona, a także określać miejsce oraz termin, w którym wspólnicy spółki przekształcanej mogą się zapoznać z pełną treścią planu i załączników, a także opinią biegłego rewidenta z badania planu przekształcenia, jeżeli została ona sporządzona, przy czym termin ten nie może być krótszy niż dwa tygodnie przed planowanym dniem podjęcia uchwały o przekształceniu. Wreszcie, stosownie do § 3 tej normy prawnej: „Do zawiadomienia, o którym mowa w § 1, dołącza się projekt uchwały o przekształceniu oraz projekt umowy albo statutu spółki przekształconej; nie dotyczy to przypadku, w którym zawiadomienie jest ogłaszane.”.

Warto też podkreślić, że bezpośrednio przed podjęciem uchwały o przekształceniu spółki wspólnikom należy ustnie przedstawić istotne elementy planu przekształcenia (art. 561 § 2 KSH).

Etap właścicielski (właściwy)

Właściwą fazę przekształcenia otwiera podjęcie uchwały wspólników o przekształceniu spółki komandytowej w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością. Zgodnie z art. 562 § 2 KSH, uchwała ta powinna być umieszczona w protokole sporządzonym przez notariusza. Protokół ten podpisywany jest przez notariusza oraz wszystkich wspólników spółki przekształcanej.

Minimalne wymogi co do treści samej uchwały określone są w art. 563 § 1 KSH. Jak stanowi ten przepis:

„§ 1. Uchwała o przekształceniu spółki powinna zawierać co najmniej:

typ spółki, w jaki spółka zostaje przekształcona;
wysokość kapitału zakładowego, w przypadku przekształcenia w spółkę komandytowo-akcyjną, spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością albo w spółkę akcyjną, albo wysokość sumy komandytowej, w przypadku przekształcenia w spółkę komandytową;
zakres praw przyznanych osobiście wspólnikom uczestniczącym w spółce przekształconej, jeżeli przyznanie takich praw jest przewidziane;
nazwiska i imiona członków zarządu spółki przekształconej, w przypadku przekształcenia w spółkę kapitałową, albo nazwiska i imiona wspólników prowadzących sprawy spółki i mających reprezentować spółkę przekształconą, w przypadku przekształcenia w spółkę osobową;
zgodę na brzmienie umowy albo statutu spółki przekształconej.”.

Nie jest już przy tym konieczne zawarcie odrębnej umowy spółki przekształconej (tu: sp. z o.o.). Stanowi o tym obowiązująca od 1 marca 2020 roku znowelizowana treść art. 563 § 2 KSH, zgodnie z którym podjęcie uchwały o przekształceniu zastępuje zawarcie umowy spółki przekształconej albo zawiązanie przekształconej spółki akcyjnej oraz powołanie organów spółki przekształconej.

Trzeba też w tym miejscu zasygnalizować, iż uchwała o przekształceniu podlega kontroli sądowej. Nie zagłębiając się w szczegóły charakterystyki takiego postępowania, należy jedynie wspomnieć, iż powództwo o uchylenie uchwały albo stwierdzenie jej nieważności należy wnieść w terminie miesiąca od dnia otrzymania wiadomości o uchwale, nie później jednak niż w terminie trzech miesięcy od dnia powzięcia uchwały (art. 567 § 3 KSH). Dodatkowo, jak wynika z art. 567 § 2 KSH, nie można zaskarżyć uchwały jedynie na podstawie zastrzeżeń dotyczących wartości udziałów. Zgodnie z zasadami ogólnymi, Zaskarżenie uchwały nie wstrzymuje postępowania rejestrowego, jednak sąd rejestrowy może zawiesić postępowanie rejestrowe po przeprowadzeniu posiedzenia jawnego.

Na koniec warto też wspomnieć, iż przekształcenie spółki nie wyłączy odpowiedzialności osób działających za spółkę przekształcaną. Wedle art. 568 § 1 KSH, osoby działające za spółkę przekształcaną odpowiadają solidarnie wobec spółki, wspólników oraz osób trzecich za szkody wyrządzone działaniem lub zaniechaniem, sprzecznym z prawem albo postanowieniami umowy lub statutu spółki, chyba że nie ponoszą winy. Okres przedawnienia takich roszczeń wynosi 3 lata, licząc od dnia przekształcenia (art. 568 § 3 KSH). Z kolei za zobowiązania spółki przekształcanej powstałe przed dniem przekształcenia odpowiadają na dotychczasowych zasadach, solidarnie ze spółką przekształconą, wszyscy wspólnicy przekształcanej spółki osobowej, przez okres trzech lat, licząc od dnia przekształcenia (art. 574 KSH).

Etap sądowy (rejestrowy)

Ostatnim etapem w ramach procesu przekształcenia etap sądowy, uruchamiany poprzez zgłoszenie spółki przekształconej (sp. z o.o.) do sądu rejestrowego. Jest nim – stosownie do treści art. 694² Kodeksu postępowania cywilnego – sąd rejonowy (sąd gospodarczy) właściwy ze względu na siedzibę spółki przekształconej (jeśli jednak przy przekształceniu spółka zmienia siedzibę, wówczas wniosek należy złożyć do sądu rejonowego właściwego dla siedziby spółki przekształcanej – po dokonaniu wpisu przekształcenia do rejestru przedsiębiorców KRS sąd ten powinien przekazać akta rejestrowe spółki przekształconej sądowi właściwemu, który będzie prowadził dalsze postępowanie).

Jak stanowi art. 569 KSH, wniosek o wpis przekształcenia do rejestru wnoszą wszyscy członkowie zarządu albo wspólnicy mający prawo reprezentacji spółki przekształconej. Wniosek ten składa się na urzędowym formularzu (w przypadku spółki z o.o. będzie to formularz KRS W3) – można go złożyć także na formularzu udostępnionym w systemie teleinformatycznym bądź na niebarwnych formularzach stanowiących wydruki komputerowe lub będących kserokopiami formularzy urzędowych. Wnioski składane drogą elektroniczną powinny być opatrzone kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym. Jak wynika z art. 569 § 2 KSH, do wniosku o wpis przekształcenia do rejestru dołącza się oświadczenie wszystkich członków zarządu, że wszystkie udziały wspólników, którzy żądali odkupu, zostały odkupione zgodnie z art. 5761 KSH. Do wniosku należy też dołączyć stosowne dokumenty, do których będą należały:

Formularz KRS WH – obligatoryjny formularz, na którym ujawnia się, że dany podmiot powstał wskutek przekształcenia;
Formularz KRS WE – dotyczący wspólników spółki z o.o.;
Formularz KRS WK – dotyczący organu uprawnionego do reprezentacji sp. z o.o.;
Formularz KRS WM – dotyczący opisu przedmiotu działalności gospodarczej spółki przekształconej;
Inne dokumenty związane z przekształceniem: uchwała o przekształceniu, oświadczenie w przedmiocie uczestnictwa w spółce przekształconej, oświadczenie zarządu o wniesieniu kapitału, dokument o powołaniu członków zarządu spółki, lista wspólników, nazwiska, imiona i adresy członków zarządu;
Potwierdzenia uiszczenia opłat sądowych: opłaty tytułem rejestracji podmiotu przekształconego w rejestrze przedsiębiorców KRS (w kwocie 500 zł) oraz opłaty za dokonanie ogłoszenia w przedmiocie wpisu spółki do rejestru w Monitorze Sądowym i Gospodarczym (w kwocie 100 zł);
Formularz KRS ZH wraz z formularzem KRS Z1 – dotyczące ujawnienia o przekształceniu spółki komandytowej w jej aktach rejestrowych (należy do nich także dołączyć potwierdzenia uiszczenia opłat sądowych od wniosku (250 zł) oraz tytułem ogłoszenia w MSiG (100 zł), a także uchwałę w przedmiocie przekształcenia);
Dowód uiszczenia opłaty od pełnomocnictwa (w kwocie 17 zł) – jeśli spółka składa wniosek przez pełnomocnika.

Co istotne, zgodnie z ogólną zasadą wynikającą z art. 22 ustawy o KRS, wniosek o wpis do rejestru powinien być złożony nie później niż w terminie 7 dni od dnia zdarzenia uzasadniającego dokonanie wpisu (zdarzeniem tym jest dzień podjęcia uchwały o przekształceniu).

Po przyjęciu zgłoszenia sąd rozpoznaje wniosek o wpis w terminie nie dłuższym niż 7 dni od daty jego złożenia. Jeśli wniosek bądź załączniki zawierają nieprawidłowości, sąd może wzywać do ich usunięcia, co automatycznie wydłuży postępowanie rejestrowe. Warto zatem zadbać o poprawność wszystkich składanych dokumentów. Jak już zostało wspomniane na początku, zgodnie z art. 552 KSH: „Spółka przekształcana staje się spółką przekształconą z chwilą wpisu spółki przekształconej do rejestru (dzień przekształcenia). Jednocześnie sąd rejestrowy z urzędu wykreśla spółkę przekształcaną.”. Warto zaznaczyć iż sp. z o.o. przekształcona ze sp. k. otrzymuje nowy numer KRS, natomiast numery NIP i REGON pozostają takie jak w ramach sp. k.

Ostatnią czynnością zamykającą etap sądowy (rejestrowy), jak i całą procedurę przekształcenia, jest ogłoszenie przekształcenia. Jak stanowi art. 570 KSH, ogłoszenie o przekształceniu spółki jest dokonywane na wniosek zarządu spółki przekształconej albo wszystkich wspólników prowadzących sprawy spółki przekształconej. W przypadku sp. z o.o. organem uprawnionym do złożenia wniosku o ogłoszenie przekształcenia jest zarząd spółki (w praktyce członek zarządu uprawniony do reprezentowania spółki, bądź też pełnomocnik lub prokurent spółki). Złożenie takiego wniosku powinno być dokonane w terminie dwóch tygodni od zajścia zdarzenia (wpisu przekształcenia do KRS), stosownie do treści art. 5 § 4 KSH. Po dokonaniu ogłoszenia spółka przekształcona obowiązana jest przechowywać w lokalu swojej siedziby numery Monitora Sądowego i Gospodarczego, w którym zamieszczone są ogłoszenia i obwieszczenia dotyczącego tego przedsiębiorcy.

Podsumowanie

Każda procedura przekształcenia jest niewątpliwie procesem żmudnym i skomplikowanym. Ciężko też jednoznacznie przedstawić w tym zakresie ścieżkę uniwersalną dla wszystkich firm, bowiem w zależności od formy prawnej spółki przekształcanej i przekształconej, jak i indywidualnej specyfiki danego przedsiębiorstwa poszczególne procesy będą się w mniejszym lub większym stopniu różnić. Przedsiębiorcy powinni być jednak świadomi, tego z iloma czynnościami wiąże się każde przekształcenia, jak długo może ono trwać i jakie będą jego szacunkowe koszty. To wszystko sprawia, iż każdy z etapów powinien być szczegółowo zaplanowany z odpowiednim wyprzedzeniem, oraz nadzorowany od strony prawnej. Przyjęte środki ostrożności pozwolą bowiem na sprawne przekształcenie i działanie w nowej formie prawnej oraz uniknięcie niepotrzebnych korekt w toku postępowania.

Źródła:

Mariański (red.), Połączenia, podziały i przekształcenia spółek prawa handlowego. Zagadnienia prawne i podatkowe, Komentarz praktyczny, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2021.
K. Bilewska, A. Chłopecki, Prawo handlowe, 2. wydanie, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2017.
W. J. Katner, Przekształcenie spółki osobowej w spółkę kapitałową, ABC, SIP LEX 2021.
M. Wróbel, Przekształcenie spółki osobowej w spółkę kapitałową – procedura, SIP LEX 2021.