Wprowadzenie
W pierwszych częściach serii odnoszących się do zmian podatkowych i okołopodatkowych wprowadzanych przez Polski Ład skupimy się na zmianach obejmujących osoby fizyczne – czy to przedsiębiorców prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą (JDG), czy też pracowników (a także większość obywateli płacących podatek dochodowy. Zmiany te dotkną więc ogromną część naszego społeczeństwa, nie tylko przedsiębiorców. W niniejszej analizie przedstawiona zostanie problematyka zmian podatkowych i w składce zdrowotnej na gruncie ustawy o PIT – zarówno z perspektywy obecnego stanu prawnego (do 31.12.2021 roku), jak i nowego – po wejściu w życie Polskiego Ładu (od 01.01.2022 roku).
Jak jest obecnie (w 2021 roku)?
Tak jak możemy prowadzić działalność gospodarczą w różnych formach (JDG, spółka cywilna, spółka jawna, spółka partnerska, spółka komandytowa, spółka komandytowo-akcyjna, spółka z o.o. czy spółka akcyjna), tak samo mamy do wyboru różne formy opodatkowania (zwłaszcza w przypadku JDG, sp. c., sp. j. i sp. p.). Do tych form należą:
- skala podatkowa (17%/32%),
- podatek liniowy (19%),
- ryczałt od przychodów ewidencjonowanych (przy limicie 2 mln euro) oraz
- karta podatkowa.
Jak pokazuje praktyka, do tej pory najpopularniejszą formą opodatkowania przedsiębiorców na JDG był podatek liniowy. Przy podmiotach, które nie są podatnikiem CIT na chwilę obecną obowiązuje zryczałtowany ZUS (w 2021 roku co do zasady w wysokości 998,37 zł miesięcznie) + składka zdrowotna w wysokości 381,81 zł (odliczana od podatku w kwocie 328,78 zł).
W przypadku przedsiębiorców będących podatnikami CIT (zwłaszcza spółka komandytowa, spółka komandytowo-akcyjna, spółka z o.o.) sytuacja do końca 2021 roku przedstawia się w sposób bardziej zróżnicowany. Jak powszechnie wiadomo, spółka komandytowa posiada już status podatnika CIT, co wiąże się z podwójnym opodatkowaniem (CIT na poziomie spółki, oraz PIT odliczany przy wypłacie dywidendy dla wspólników – osób fizycznych (najczęściej komandytariusze) lub CIT dla wspólników będących osobami prawnymi (najczęściej komplementariusz, którym jest spółka z o.o.). Jeśli zaś chodzi o ZUS i składkę zdrowotną to w sp. k. wspólnicy podlegają oskładkowaniu (choć są przy tym pewne ograniczenia w odliczeniu tych składek). Opodatkowanie spółki komandytowo-akcyjnej jest generalnie takie samo jak przy sp. k. (choć są pewne różnice), jednak co do zasady nie ma obowiązku zapłaty ZUS czy składki zdrowotnej. Natomiast w spółce z o.o. mamy oczywiście opodatkowanie CIT, jednak obowiązek odprowadzenia składek na ZUS i składki zdrowotnej wystąpi zasadniczo tylko w przypadku jednoosobowej spółki z o.o.
W przypadku osób nieprowadzących działalności gospodarczej (chodzi tu głównie o pracowników czy zleceniobiorców) mamy na obecną chwilę opodatkowanie skalą podatkową (17% lub 32%), gdzie próg podatkowy wynosi 85 528 zł, a kwota wolna od podatku zasadniczo wynosi 8 000 zł (jest ona jednak regresywna, tzn. im wyższe dochody, tym wysokość kwoty wolnej jest niższa). Oprócz tego można korzystać z różnych instytucji obniżających podatek dochodowy (np. wspólne rozliczenie małżonków czy ulga dla rodziców samotnie wychowujących dziecko). Jeśli zaś chodzi o ZUS i składkę zdrowotną to są one liczone proporcjonalnie do osiąganych dochodów, z tym że w przypadku składki emerytalnej i rentowej istnieje limit powyżej którego składki nie są już pobierane (obecnie jest to 157 770 zł).
Co zmienia Polski Ład?
Likwidacja odliczania składki zdrowotnej
Kluczową zmianą na gruncie PIT jest likwidacja odliczania składki zdrowotnej od podatku. Spowoduje to bardzo negatywny efekt – do tej pory odliczanie składki zdrowotnej wpływało na zmniejszenie dochodu podatników, a w konsekwencji zmniejszenie podstawy opodatkowania i zapłatę niższej kwoty podatku. Po wejściu w życie Polskiego Ładu nastąpi automatyczny wzrost obciążenia podatkowego zasadniczo dla wszystkich podatników PIT. Na dolegliwości finansowe tych zmian ma także wpływ zmiana samego sposobu obliczania składki zdrowotnej, która została uregulowana w znowelizowanej ustawie składkowej (będzie o niej szerzej mowa w kolejnej analizie, w tym miejscu skupiamy się głównie na zmianach na gruncie ustawy o PIT). Trzeba jednak nadmienić, że sposób obliczania składki zdrowotnej również będzie miał negatywny skutek dla przedsiębiorców, gdyż będzie ona obliczana proporcjonalnie od dochodu, do tej pory zaś miała zasadniczo charakter ryczałtowy.
Wzrost kwoty wolnej od podatku
Kolejną zmianą na gruncie PIT jest wzrost kwoty wolnej od podatku do 30 000 zł, w dodatku bez względu na poziom dochodów. Zmiana na pierwszy rzut oka wydaje się więc korzystna, nie ma również charakteru regresywnego, tylko liniowy, a także jest pierwszą tak znaczną podwyżką kwoty wolnej (z 8 000 zł do 30 000 zł, a więc o 22 000 zł). Będą nią objęci pracownicy, zleceniobiorcy, emeryci i renciści, osoby wykonujące pracę na podstawie powołania oraz przedsiębiorcy prowadzący działalność gospodarczą na skali podatkowej (JDG na podatku liniowym będzie tu wyłączona). Trzeba przy tym jednak poczynić zastrzeżenie, iż mimo kwoty wolnej na takim poziomie, nadal od tej kwoty będą należne składki na ubezpieczenie zdrowotne.
Podwyższenie progu podatkowego
Niewątpliwie korzystną zmianą, która w wielu przypadkach spowoduje obniżkę obciążenia podatkowego (choć w większości przypadków może jedynie częściowo złagodzić skutki pozostałych, niekorzystnych zmian), jest znaczące podwyższenie progu podatkowego z obecnych 85 528 zł do limitu 120 000 zł. W niektórych przypadkach (np. przy wspólnym rozliczaniu się małżonków) podwyższenie progu może przynieść bardzo wymierne pozytywne skutki i spowodować zapłatę dużo niższego podatku. Jednak mimo, że zmiana ta sama w sobie jest korzystna, to jednak zestawiając ją z innymi zmianami (zakazem odliczania składki zdrowotnej, proporcjonalnym, a nie ryczałtowym naliczaniem tej składki (dla JDG na podatku liniowym i skali podatkowej) czy innych niekorzystnych mechanizmach wprowadzanych przez Polski Ład), może się okazać, iż korzyść wynikająca z podwyższenia progu podatkowego będzie jedynie zmniejszała dolegliwości końcowego negatywnego bilansu zmian dla danego przedsiębiorstwa.
Inne zmiany
Innymi zmianami wprowadzanymi w ustawie o PIT w ramach Polskiego Ładu są:
- Likwidacja preferencyjnego rozliczenia dla samotnych rodziców i zastąpienie go odliczeniem 1500 zł rocznie od podatku,
- Wprowadzenie ulgi PIT na powrót dla osób powracających z zagranicy, co oznacza, że osoby te przez cztery lata mogą korzystać ze zwolnienia z podatku dochodowego do wysokości 85 528 zł rocznie,
- Likwidacja karty podatkowej; nadal będą mogli ją stosować tylko podatnicy, którzy rozliczali się w formie karty w 2021 r., ale jeżeli z tej możliwości zrezygnują, to w kolejnych latach nie będą już mogli powrócić do karty (przedłużenie to nie będzie dotyczyć lekarzy na kontraktach),
- Obniżenie niektórych stawek ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych (np. dla niektórych usług IT obniżka z 15 proc. do 12 proc.),
- Możliwość odliczenia w ramach ulgi na badania i rozwój 200% kosztów pracowniczych,
- Zwolnienie z PIT odsetek za zwłokę, gdy należność główna (np. odszkodowanie) też jest zwolniona w podatku,
- Wprowadzenie “ulgi dla klasy średniej” mającej na celu zniwelowanie negatywnych skutków braku odliczalności składki zdrowotnej dla podatników:
- zatrudnionych na podstawie stosunku pracy uzyskujących z tych źródeł miesięczne przychody w wysokości od 5 701 zł do 11 141 zł,
- osób prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą, które rozliczają się na skali podatkowej i zarabiają do 13 tys. zł,
- Ryczałt dla osób osiągających dochody z zagranicznych źródeł w wysokości co najmniej kilku mln zł rocznie. Z preferencji będą mogli skorzystać podatnicy, którzy przeniosą rezydencję podatkową na terytorium Polski oraz poniosą w danym roku podatkowym wydatki na wskazane w ustawie cele społeczne (np. rozwój nauki) w wys. co najmniej 100 000 zł,
- “Zerowy” PIT (ulgi limitowane do wys. 85 528 zł) także dla:
- osób pracujących, które osiągnęły wiek emerytalny;
- rodziców, posiadających co najmniej 4 dzieci.
Podsumowanie
Przedstawiając Polski Ład ogłaszane były hasła „historycznej obniżki podatków” i patrząc na pewne zmiany, które wejdą w życie od 1 stycznia 2022 w ustawie o PIT można odnieść pierwsze wrażenie, iż rzeczywiście tak jest. Historyczne podwyższenie kwoty wolnej od podatku czy progu podatkowego same w sobie są zmianami niewątpliwie korzystnymi. Niestety razem z tymi korzystnymi zmianami wprowadzono także szereg bardzo niekorzystnych mechanizmów (zwłaszcza dla przedsiębiorców), takich jak zakaz odliczenia składki zdrowotnej (zasadniczo dla wszystkich) czy zmiana sposobu jej obliczania dla JDG na skali podatkowej i podatku liniowym (z ryczałtowego na proporcjonalny do dochodów). Jest to również historyczna zmiana, niestety na niekorzyść, która spowoduje, że w wielu przypadkach korzystne zmiany będą i tak konsumowane przez dużo bardziej wyraźny wzrost obciążeń podatkowych. Z jednej strony można więc mówić o historycznej obniżce podatków poprzez ich podwyżkę bądź historycznej podwyżkę podatków poprzez ich obniżkę. Będziemy mieli bowiem tak naprawdę do czynienia ze znacznym transferem środków pieniężnych z jednych grup obywateli do drugich (a także do Skarbu Państwa), których uzasadnienie etyczne jest bardzo wątpliwe. Przy wzroście obciążeń podatkowych przedsiębiorcy będą bowiem często zmuszeni sukcesywnie podnosić ceny swoich towarów i usług, za co na końcu i tak zapłaci konsument (niezależnie od tego czy zyska on czy też straci na Polskim Ładzie).
Źródła:
M.Wilk, Składka zdrowotna po nowemu – zmiany w PIT (materiały z kursu)